Bạn có bao giờ nhìn vào tài khoản ngân hàng cuối tháng và tự hỏi “Tiền của mình đã đi đâu hết rồi?” không? Đó từng là câu hỏi ám ảnh tôi mỗi kỳ lương về. Dù thu nhập không tệ, tôi vẫn luôn trong tình trạng “vừa nhận lương đã hết tiền”, loay hoay trong vòng luẩn quẩn chi tiêu không kiểm soát. Mọi thứ chỉ thực sự thay đổi khi tôi tình cờ tìm hiểu và quyết tâm áp dụng các thói quen tiết kiệm của người Nhật.
Không phải là những phương pháp phức tạp hay đòi hỏi sự hy sinh to lớn, triết lý của họ tập trung vào sự chánh niệm, kỷ luật và những thay đổi nhỏ bé nhưng bền bỉ. Sau 6 tháng kiên trì, tôi đã không chỉ thoát khỏi cảnh chật vật cuối tháng mà còn dư ra được hơn 5 triệu đồng mỗi tháng. Đây là hành trình và 7 thói quen đã thay đổi hoàn toàn cách tôi quản lý tài chính cá nhân.
Bức tranh tài chính của tôi trước đây: Một mớ hỗn độn
Trước khi bắt đầu, hãy để tôi phác thảo nhanh về tình hình của mình: một nhân viên văn phòng 28 tuổi tại thành phố lớn, thu nhập khoảng 18 triệu/tháng. Nghe có vẻ ổn, nhưng thực tế thì:
Cà phê và trà sữa mỗi ngày: Ít nhất 2 ly, một cho buổi sáng tỉnh táo, một cho buổi chiều “chill”.
Mua sắm online vô tội vạ: Lướt Shopee, TikTok Shop là một thói quen, và giỏ hàng luôn đầy ắp những món đồ “có vẻ cần”.
Ăn ngoài và đặt đồ ăn liên tục: Lười biếng, tiện lợi và những bữa ăn “tự thưởng” sau giờ làm căng thẳng.
Các gói đăng ký không dùng đến: Netflix, Spotify, các ứng dụng chỉnh ảnh… nhiều thứ tôi đăng ký rồi quên mất.
Kết quả là cuối tháng, sau khi trừ các khoản cố định, số tiền còn lại chỉ đủ chi tiêu cầm chừng, không có tích lũy, không có quỹ khẩn cấp. Đó là lúc tôi biết mình cần một sự thay đổi triệt để.
7 Thói Quen Tiết Kiệm Của Người Nhật Đã Cứu Rỗi Ví Tiền Của Tôi
1. Kakeibo (家計簿): Cuốn Sổ Ghi Chép “Ma Thuật”
Kakeibo không chỉ là một ứng dụng hay một file excel, nó là một triết lý về việc ghi chép chi tiêu bằng tay để tạo ra sự kết nối và nhận thức sâu sắc về dòng tiền. Mỗi tối, tôi dành 10 phút để ghi lại tất cả các khoản đã chi trong ngày, dù là nhỏ nhất, vào một cuốn sổ.
Cách thực hiện:
Đầu tháng: Ghi lại tổng thu nhập và các khoản chi cố định (tiền nhà, điện, nước, internet).
Lấy thu nhập trừ chi phí cố định: Số tiền còn lại là khoản bạn có thể chi tiêu trong tháng.
Chia nhỏ mục tiêu: Phân bổ số tiền này vào 4 hạng mục chính: Sinh hoạt thiết yếu (ăn uống, đi lại), Giải trí & Sở thích, Giáo dục & Phát triển bản thân, và Chi phí phát sinh.
Hàng ngày: Ghi chép lại mọi chi tiêu vào đúng hạng mục.
Cuối tháng: Tổng kết và trả lời 4 câu hỏi cốt lõi:
Bạn có bao nhiêu tiền?
Bạn muốn tiết kiệm bao nhiêu?
Bạn đã tiêu bao nhiêu?
Bạn có thể cải thiện ở đâu?
Kết quả thực tế: Ngay tháng đầu tiên, Kakeibo đã cho tôi một “cú tát” tỉnh ngộ. Tôi phát hiện ra mình chi gần 2.000.000 VNĐ chỉ cho cà phê và trà sữa. Việc ghi chép bằng tay khiến tôi cảm thấy “xót” mỗi khi viết ra một khoản chi không cần thiết. Tôi cắt giảm 50% khoản này bằng cách pha cà phê tại văn phòng và giảm trà sữa xuống còn 2-3 ly/tuần.
Số tiền tiết kiệm được: ~1.000.000 VNĐ/tháng
2. Mottainai (もったいない): Triết Lý “Không Lãng Phí”
Mottainai là một thuật ngữ diễn tả sự hối tiếc về sự lãng phí. Nó không chỉ áp dụng cho đồ ăn mà còn cho thời gian, tiền bạc và tài nguyên. Thấm nhuần triết lý này, tôi bắt đầu nhìn mọi thứ xung quanh mình theo một cách khác.
Cách thực hiện:
Quy tắc 24 giờ: Trước khi mua bất kỳ món đồ nào không thiết yếu, tôi cho nó vào giỏ hàng và chờ 24 giờ. 90% trường hợp, tôi nhận ra mình không thực sự cần nó.
Tái sử dụng và sửa chữa: Thay vì vứt bỏ một chiếc áo bị sút chỉ, tôi học cách khâu lại. Thay vì mua sách mới, tôi tìm đến các hội nhóm trao đổi sách cũ.
Dọn dẹp và thanh lý: Tôi dành một cuối tuần để dọn dẹp tủ quần áo và bán lại những món đồ còn tốt nhưng không dùng đến trên các nền tảng như Chợ Tốt, Facebook Marketplace.
Kết quả thực tế: Thói quen mua sắm bốc đồng của tôi gần như biến mất. Tủ quần áo trở nên gọn gàng hơn và tôi thực sự trân trọng những gì mình đang có.
Số tiền tiết kiệm được: ~800.000 VNĐ/tháng (từ việc không mua sắm quần áo, đồ gia dụng linh tinh).
3. Hara Hachi Bu (腹八分): “Ăn No 8 Phần” và Áp Dụng Vào Chi Tiêu
Đây là một nguyên tắc của người Okinawa, khuyên rằng chỉ nên ăn no đến 80% để tốt cho sức khỏe. Tôi đã áp dụng nguyên tắc này vào việc quản lý tài chính cá nhân: “Chi tiêu ở mức 80% khả năng”.
Cách thực hiện:
Lập kế hoạch bữa ăn: Tôi lên thực đơn cho cả tuần, đi chợ một lần vào cuối tuần và chuẩn bị sẵn đồ ăn.
Mang cơm trưa: Đây là thay đổi lớn nhất. Thay vì ăn ngoài, tôi chuẩn bị cơm trưa mang đi làm.
Giới hạn việc đặt đồ ăn: Tôi chỉ cho phép mình đặt đồ ăn ngoài tối đa 2 lần/tuần.
Kết quả thực tế: Việc tự nấu ăn không chỉ giúp tôi kiểm soát chất lượng bữa ăn mà còn tiết kiệm một khoản đáng kinh ngạc. Tôi không còn bị cám dỗ bởi các chương trình khuyến mãi trên ứng dụng giao đồ ăn.
Số tiền tiết kiệm được: ~1.500.000 VNĐ/tháng
4. Osaisen (お賽銭) Phiên Bản Hiện Đại: “Chiếc Hộp Tiết Kiệm”
Osaisen là tiền công đức mà người Nhật bỏ vào hộp gỗ ở các đền chùa để cầu may. Tôi đã tạo ra một “hộp Osaisen” của riêng mình tại nhà.
Cách thực hiện: Tôi quy định mỗi ngày khi về đến nhà, việc đầu tiên là lấy một tờ tiền có mệnh giá cố định (tôi chọn tờ 20.000 VNĐ) từ trong ví ra và bỏ vào một chiếc hộp thiếc. Đây là hành động mang tính nghi thức, tạo cảm giác biết ơn và nhắc nhở về mục tiêu tiết kiệm.
Kết quả thực tế: Số tiền này nhỏ mỗi ngày nên không ảnh hưởng đến chi tiêu, nhưng cuối tháng lại trở thành một khoản đáng kể. Nó giống như một hình thức “trả cho mình trước” một cách vật lý và hữu hình.
Số tiền tiết kiệm được: 20.000 VNĐ/ngày x 30 ngày = 600.000 VNĐ/tháng
5. Teinen (定年): Tư Duy Về Hưu Sớm Để Tiết Kiệm Có Mục Đích
Teinen có nghĩa là “tuổi nghỉ hưu”. Người Nhật có ý thức rất cao về việc chuẩn bị cho tương lai. Thay vì tiết kiệm một cách vô định, tôi đặt ra những mục tiêu tài chính rõ ràng, có thời hạn cụ thể.
Cách thực hiện:
Xác định mục tiêu: Tôi không nghĩ đến việc nghỉ hưu xa xôi, mà đặt mục tiêu gần hơn: “Có 50 triệu trong quỹ đầu tư sau 2 năm”.
Tự động hóa: Tôi cài đặt lệnh chuyển tiền tự động 1.000.000 VNĐ từ tài khoản lương sang tài khoản chứng khoán vào ngày 5 hàng tháng. Bằng cách này, tôi “buộc” mình phải tiết kiệm trước khi kịp tiêu.
Kết quả thực tế: Việc có mục tiêu rõ ràng tạo động lực rất lớn. Khoản tiết kiệm tự động giúp tôi không phải đấu tranh ý chí mỗi tháng. Nhìn con số trong tài khoản đầu tư tăng lên là một cảm giác rất thỏa mãn.
Số tiền tiết kiệm được (đưa vào đầu tư): 1.000.000 VNĐ/tháng
6. Shun (旬): Ăn Theo Mùa, Mua Đúng Vụ
Shun là khái niệm về việc thưởng thức thực phẩm đúng vào mùa ngon nhất và rẻ nhất. Mở rộng ra, tôi áp dụng nó cho mọi hoạt động mua sắm.
Cách thực hiện:
Mua sắm thông minh: Tôi lập danh sách những món đồ cần mua (đồ công nghệ, đồ gia dụng) và kiên nhẫn chờ đến các đợt siêu sale lớn như 11.11, Black Friday, thay vì mua ngay lập tức.
Tận dụng ưu đãi: Tôi theo dõi các chương trình khuyến mãi của siêu thị, mua rau củ quả đúng mùa để có giá tốt nhất.
Kết quả thực tế: Tôi vẫn mua được những món mình cần với chất lượng tốt nhưng giá rẻ hơn đáng kể. Thói quen này giúp tôi rèn luyện tính kiên nhẫn và khả năng lập kế hoạch.
Số tiền tiết kiệm được: ~400.000 VNĐ/tháng
7. Kaizen (改善): Cải Tiến Liên Tục Từ Những Điều Nhỏ Nhất
Kaizen là triết lý về sự cải tiến liên tục. Trong tài chính cá nhân, nó có nghĩa là không ngừng tìm kiếm những cách nhỏ để tối ưu hóa chi tiêu và gia tăng tiết kiệm.
Cách thực hiện:
Rà soát hàng tháng: Mỗi tháng, tôi xem lại bảng chi tiêu Kakeibo và tìm một điểm nhỏ để cải thiện. Tháng này có thể là tìm gói cước điện thoại rẻ hơn, tháng sau là hủy một gói đăng ký không còn sử dụng.
Tối ưu hóa lãng phí nhỏ: Đi bộ cho những quãng đường dưới 1km thay vì gọi xe, mang theo bình nước cá nhân thay vì mua nước đóng chai.
Kết quả thực tế:
Hủy gói xem phim không còn dùng: tiết kiệm 100.000 VNĐ/tháng.
Chuyển sang gói cước di động phù hợp hơn: tiết kiệm 50.000 VNĐ/tháng.
Giảm các chi phí đi lại lặt vặt: tiết kiệm khoảng 200.000 VNĐ/tháng.
Số tiền tiết kiệm được: ~350.000 VNĐ/tháng
Tổng Kết: Tiết Kiệm 5 Triệu/Tháng nhờ thói quen tiết kiệm trê
Hãy cùng nhìn lại cách tôi đã tiết kiệm được hơn 5 triệu đồng mỗi tháng:
Hành trình tiết kiệm theo phong cách Nhật Bản đã dạy cho tôi rằng quản lý tài chính cá nhân không phải là việc cắt giảm chi tiêu một cách hà khắc, mà là xây dựng một lối sống có chủ đích và chánh niệm. Nó không chỉ giúp tôi có một khoản tiền dư dả cuối tháng, mà quan trọng hơn, nó mang lại cho tôi cảm giác bình yên, sự tự chủ và một tầm nhìn rõ ràng cho tương lai.
Nếu bạn cũng đang cảm thấy bế tắc như tôi trước đây, đừng nản lòng. Hãy thử bắt đầu với chỉ một trong bảy thói quen trên. Có thể là Kakeibo để hiểu rõ chi tiêu, hoặc Hara Hachi Bu để bắt đầu mang cơm đi làm. Những thay đổi nhỏ được duy trì một cách kỷ luật sẽ tạo ra những kết quả lớn không ngờ. Chúc bạn thành công trên con đường làm chủ tài chính của mình!
